आंतरराष्ट्रीय योग दिन (International Yoga Day) दरवर्षी 21 जून रोजी जगभर साजरा केला जातो. हा दिवस योगाच्या फायद्यांविषयी जागरूकता वाढवण्यासाठी आणि लोकांना निरोगी जीवनशैली स्वीकारण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी साजरा केला जातो.
जगभरात योगाचे मोठ्या प्रमाणावर प्रशंसनीय फायदे आणि वाढती लोकप्रियता ओळखून, भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सप्टेंबर 2014 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांमध्ये (UN) आंतरराष्ट्रीय योग दिनाचा प्रस्ताव मांडला आणि तीन महिन्यानंतर, UN ने 21 जून हा आंतरराष्ट्रीय योग दिवस म्हणून ओळखला.
योग हा एक प्राचीन भारतीय शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक सराव आहे. या मध्ये विविध आसने (शारीरिक स्थिती), प्राणायाम (श्वासोच्छ्वास व्यायाम) आणि ध्यान यांचा समावेश होतो. योगामुळे शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारते, तणाव कमी होतो आणि आंतरिक शांती मिळते.
योगाचे फायदे
- शारीरिक आरोग्य: योगामुळे शरीराची लवचिकता, ताकद आणि संतुलन सुधारते. तसेच, रक्ताभिसरण सुधारते, वजन कमी होते आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
- मानसिक आरोग्य: योगामुळे तणाव, चिंता आणि नैराश्य कमी होते. एकाग्रता आणि स्मरणशक्ती सुधारते. तसेच, भावनिक संतुलन राखण्यास मदत होते.
- आध्यात्मिक फायदे: योग साधकाला आंतरिक शांती, समाधान आणि आत्म-जागरूकता प्राप्त करण्यास मदत करतो.
- रोग प्रतिबंध: नियमित योगामुळे मधुमेह, हृदयविकार आणि उच्च रक्तदाब यांसारख्या जुनाट आजारांचा धोका कमी होतो.
- ऊर्जा आणि चैतन्य: योग केल्याने शरीरात ऊर्जा वाढते आणि थकवा कमी होतो.
- लवचिकता आणि संतुलन: योगामुळे शरीराची लवचिकता वाढते आणि शारीरिक संतुलन सुधारते.
योगाचे विविध प्रकार
हठयोग: यात शारीरिक आसने आणि श्वासोच्छ्वास तंत्रांचा समावेश असतो.
- राजयोग: यात ध्यान आणि मानसिक एकाग्रतेवर लक्ष केंद्रित केले जाते.
- कर्मयोग: यात निस्वार्थ सेवा आणि समाजासाठी काम करण्यावर जोर दिला जातो.
- भक्तियोग: यात भक्ती आणि प्रेम यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
- ज्ञानयोग: यात ज्ञानाचा शोध आणि आत्म-साक्षात्कार यावर जोर दिला जातो.
योगाभ्यास करताना घ्यावयाची काळजी:
- सुरुवात हळूवारपणे करा: नवशिक्यांसाठी, एखाद्या अनुभवी योग शिक्षकाच्या मार्गदर्शनाखाली योगाचा सराव करणे महत्त्वाचे आहे.
- शरीराचे ऐका: योगा करताना, शरीराला जास्त ताण देऊ नका आणि वेदना होत असल्यास थांबा.
- नियमितता: योगाचा जास्तीत जास्त फायदा घेण्यासाठी नियमितपणे योगा करणे आवश्यक आहे.
- योग्य वातावरण: शांत आणि आरामदायक ठिकाणी योगा करणे फायदेशीर ठरते.
- भरपूर विश्रांती: योगा केल्यानंतर शरीराला विश्रांती देणे महत्त्वाचे आहे.
- नियमितपणे पाणी प्या: योगा करताना शरीरातील पाण्याची पातळी राखणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
योग एक अद्भुत सराव आहे, जो शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक आरोग्य सुधारण्यास मदत करतो. योग्य मार्गदर्शन आणि नियमित सरावाने कोणताही व्यक्ती योगाचे फायदे अनुभवू शकतो. योगा ही एक प्राचीन पद्धत आहे जी भारतात 5,000 वर्षांपूर्वी उगम पावली. शरीर, मन आणि आत्म्याच्या कल्याणासाठी योगा ही पद्धत विकसित करण्यात आली आहे. योग आसन, प्राणायाम आणि ध्यान यांच्या संयोजनाद्वारे शारीरिक शक्ती, मानसिक स्पष्टता आणि भावनिक संतुलनास प्रोत्साहन देण्यात मदत होते.
आयुष मंत्रालयाने 2025 चा आंतरराष्ट्रीय योग दिनाची थीम जारी केली आहे. 21 जून हा दिवस “एक पृथ्वी, एक आरोग्य” या थीमसह साजरा केला जाईल. लोकांना योगाचा वापर करून अधिक जाणीवपूर्वक करून जगण्यास प्रोत्साहित करावे, हानी टाळावी, त्यांच्या निवडीबद्दल जागरूक राहावे आणि निसर्गाचा आदर करावा असे या थीमचे महत्व असणार आहे. या वर्षीची थीम असे दर्शवते की, आपले आरोग्य ग्रहाच्या आरोग्याशी जोडलेले आहे. त्यामुळे जर ग्रह नसेल तर आपण निरोगी राहू शकत नाही. आपण श्वासा‌द्वारे आत घेतो ती हवा, आपण खातो ते अन्न आणि आपण पितो ते पाणी या सर्व गोष्टी एकमेकांशी जोडलेल्या आहेत. त्यामुळे योग आपल्याला जागरूक होण्यास, जबाबदारी घेण्यास, आपल्या जीवनात आणि आपल्या सभोवतालच्या जगात संतुलन शोधण्यास मदत करतात.
संकलन:- जिल्हा माहिती कार्यालय गोंदिया.
