berartimes.com गोंदिया,दि.८ : ग्रामीण भागातील कष्टकरी महिला पदरमोड करून पैशाची बचत करीत आहेत. हाच पैसा त्यांना बचतगटाच्या माध्यमातून स्वावलंबी बनविण्यास आधार ठरला आहे. महिला आर्थिक विकास महामंडळाने ग्रामीण भागातील महिलांना बचतगटाच्या माध्यमातून संघटीत करून आर्थिक साक्षरता, नेतृत्व विकास, उद्योजकता विकासाबाबत प्रशिक्षण देवून आणि योग्य मार्गदर्शनातून स्वावलंबनाचा मार्ग दाखिवला आहे. गोवारीटोल्यातील आदिवासीबहुल महिला सभासदांसाठी संजीवनी आदिवासी स्वयं सहाय्यता महिला बचतगट त्यांच्यासाठी मार्गदाता ठरला आहे.
गोरेगाव तालुका मुख्यालयापासून २३ कि.मी. अंतरावर असलेले गोवारीटोला हे गांव. गावातील १0 आदिवासी व अन्य समाजातील महिलांनी एकत्न येवून संजीवनी महिला बचतगटाची स्थापना २0 ऑक्टोबर २00८ रोजी आदिवासी उपयोजनेंतर्गत केली. चोपा येथील जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँकेच्या शाखेत संजीवनी बचतगटाने आपले बचत खाते उघडले. सुरु वातीला ५0 रूपये याप्रमाणे बचतगटातील प्रत्येक महिला बँकेत महिन्याकाठी बचत करु लागली. माविमच्या मार्गदर्शन व प्रशिक्षणामुळे त्यांच्यात आत्मविश्‍वास बळावला.
जानेवारी २0१३ पासून प्रत्येक महिला महिन्याला १00 रूपये बचतगटाच्या बँक खात्यात पैसे जमा करु लागली. महिलांची दर महिन्याला नियमित बचत आणि अंतर्गत आर्थिक देवाण-घेवाण बघून दिलेले प्रशिक्षण व मार्गदर्शनामुळे आपणही उद्योग-व्यवसाय सुरु करु न स्वावलंबी होवू शकतो, असा आत्मविश्‍वास महिलांमध्ये निर्माण झाला. गटातील अंतर्गत कर्जाचा उपयोग महिलांनी शेती, आरोग्य, घरकाम आणि मुलामुलींच्या शिक्षणासाठी केला. माविमच्या माध्यमातून संजीवनीच्या महिलांना आर्थिक साक्षरता, नेतृत्व विकास, लेखा संच आणि उद्योजकता विकासाचे प्रशिक्षण मिळाले.
बचतगटातील महिलांनी आपल्या कष्टातून जमा केलेले ३६ हजार रूपये ३ वर्षाकरिता जानेवारी २0१५ मध्ये फिक्स डिपॉझीट केले. आता त्यांना जानेवारी २0१८मध्ये ४८ हजार रूपये मिळणार आहेत. बचतगटातील महिलांची अंतर्गत कर्जामध्ये गरज पूर्ण होत नसल्यामुळे माविमच्या सहयोगिनी रत्नमाला सरजारे यांच्या मार्गदर्शनाने आयसीआयसीआय बँकेकडून १६ एप्रिल २0१३ ला एक लाख ९६ हजार ९00 रु पयांचे कर्ज मिळवून दिले. तसेच १६ नोव्हेंबर २0१५ मध्ये याच बँकेकडून पुन्हा ३ लाख ३४ हजार ८00 रु पये बचतगटाला कर्ज मिळवून देण्यात सहयोगिनी सरजारे यांनी मोलाची मदत केली.
बचतगटातील उत्तरा औरासे यांनी ५0 हजार रु पये, रु पाली औरासे यांनी ५0 हजार रु पये आणि छाया येळे यांनी ७५ हजार रु पये कर्ज घेवून शेतीला सिंचनाची बारमाही व्यवस्था व्हावी म्हणून स्वत:च्या शेतात बोअरवेल करून घेतली. केवळ खरीप हंगामात पावसाच्या भरवशावर शेती करणार्‍या महिलांना रबी व उन्हाळी पिकांसाठी बोअरवेल उपयुक्त ठरली. त्यामुळे त्यांच्याकडे असलेल्या थोड्या शेतीतून उत्पन्नात वाढ होण्यास मदत झाली.
शेवंता बिसेन यांनी ७५ हजार रु पयांतून मालवाहक गाडी खरेदी केली. तसेच बचतगटातून अंतर्गत कर्ज म्हणून ४५ हजार रूपये घेवून मंडप डेकोरेशनचा व्यवसाय सुरु केला. बचतगटामुळे मालवाहक गाडीला भाडे मिळू लागले आणि डेकोरेशनचा व्यवसायही चांगला चालू लागला.
संजीवनी महिला स्वयंसहायता बचतगटामुळे महिलांच्या उत्पन्नाचे आर्थिक स्त्नोत वाढण्यास मदत झाली. त्यामुळे त्यांच्या कुटुंबास आर्थिक हातभार लागण्यासही मदत झाली.

berartimes.com
गोंदिया,दि.7- शेती हा ग्रामीण जीवनाचा आधार. बहुतांश शेतकरी हे पावसाच्या पाण्यावर अवलंबून राहून शेती करणारे. निसर्गाच्या लहरीपणावर अवलंबून शेती करणे म्हणजे बेभरोशाचे काम. मात्र राज्य शासनाच्या महत्वाकांक्षी जलयुक्त शिवार अभियानाने ग्रामस्थांना व शेतकऱ्यांना जलसाक्षर करण्याचे महत्वपूर्ण काम केले. जलयुक्त शिवार अभियानामुळे गावातील पाणी गावशिवार आणि शेतातील पाणी शेतशिवारात अडविण्यात आले. पाणी अडवून भूगर्भात जिरविण्यात आल्यामुळे भूगर्भातील पाण्याची पातळी वाढण्यास मदत झाली. संरक्षित आणि विकेंद्रीत पाणीसाठे जलयुक्त शिवार अभियानातून तयार करण्यात आल्यामुळे शेतीची उत्पादकता देखील वाढली.
सन २०१४-१५ या वर्षात जलयुक्त शिवार अभियानाचे महत्व कृषि विभागाने शेतकऱ्यांना पटवून दिले. त्यामुळे शेतकरी जलसाक्षर झाले. अभियानाच्या माध्यमातून अडविण्यात आलेल्या पाण्याच्या प्रत्येक थेंबाचा वापर शेतीच्या सिंचनासाठी कसा करता येईल यादृष्टीने संबंधित गावांनी नियोजन देखील केले.अर्जुनी/मोरगाव तालुक्यातील कुंभीटोला हे शेतकरी बहुल गांव. गावातील कुटुंबांचा मुख्य व्यवसाय शेती असून शेतमजूरी करणारे कुटुंबही गावात आहेत. कुंभीटोल्याचे भौगोलिक ३२८ हेक्टर क्षेत्रापैकी २२८ हेक्टर जमीन ही पिकाखाली आहे. मुख्य पीक धानाचे असल्यामुळे खरीप हंगामात पावसाच्या पाण्यावर अवलंबून राहून तर रब्बी हंगामात उपलब्ध होणाऱ्या पाण्यामुळे काही शेतकरी धान पिकच घेतात.
जलयुक्त शिवार अभियानातून कृषि विभागाने तीन सिमेंट नाला बंधारे बांधले. या बंधाऱ्यामुळे वाहून जाणारे पाणी अडविण्यात आले. त्यामुळे हे नाले दुथडी भरुन वाहू लागले. नाल्याच्या परिसरातील शेतकऱ्यांना बंधाऱ्यामुळे अडलेल्या पाण्याचा वापर सिंचनासाठी मोठ्या प्रमाणात करता आला. २ एकर शेती असलेले शेतकरी गहाणे म्हणाले, या बंधाऱ्यामुळे शेतीसाठी संरक्षित सिंचनाची व्यवस्था झाली. धान पिकाला एका पाण्याच्या कमतरतेमुळे येणारी घट भरुन तर निघाली सोबत उत्पादनात वाढ होण्यास मदत झाली. बंधाऱ्यामुळे भूगर्भातील पाणीसाठा वाढला. नाल्याच्या परिसरात असलेल्या विंधन विहिरी आणि विहिरींतील पाण्याची पातळी वाढण्यास मदत झाली. आता रब्बी हंगामात जलयुक्त शिवार अभियानातून नाल्यावर बांधलेल्या सिमेंट नाला बंधाऱ्यामुळे उपलब्ध पाण्यातून लाखोरी, जवस आणि हरबरा पीक घेण्याचे नियोजन केल्याचे गहाणे यांनी सांगितले.
बोडी नुतनीकरणाचे काम जलयुक्त शिवार अभियानातून करण्यात आल्यामुळे शेतीची उत्पादन क्षमता तर वाढलीच सोबत शेतीतून जास्त उत्पादन घेण्याचा आत्मविश्वास बळावल्याचे पृथ्वीराज राऊत या शेतकऱ्याने सांगितले. पूर्वजांनी बांधलेल्या बोडीतील गाळ काढण्यात येवून ती खोल करण्यात आल्यामुळे पाण्याची साठवण क्षमता वाढली. बोडी नुतनीकरणामुळे संरक्षित पाणीसाठा निर्माण झाला. संरक्षित पाणीसाठ्याचा वापर पुढे रब्बी हंगामात भाजीपाला, जवस, हरबरा, लाखोरी, उडीद व मुगाचे पीक घेण्यासाठी करणार असल्याचे त्यांनी सांगितले. शेतीपुरक व्यवसाय म्हणून मत्स्योत्पादन बोडीतून करण्याचा विचार असल्याचे राऊत म्हणाले. पाण्याच्या उपलब्धतेमुळे आणि बोडीतील गाळ काढण्यात आल्यामुळे शेतीची उत्पादन क्षमता वाढल्याचे त्यांनी सांगितले. बोडी नुतनीकरणामुळे जवळपास ३ हेक्टर शेतीला फायदा झाल्याचे राऊत म्हणाले.
कुंभीटोल्याच्या वहितीखालील क्षेत्रातील परिसरात तीन सिमेंट नाला बांध, नाला खोलीकरणाची ५ कामे, १ शेततळे निर्मिती, बोडी खोलीकरणाचे एक काम, भात खाचरे दुरुस्तीची १३ कामे आणि बोडीतील गाळ काढण्याचे तीन कामे करण्यात आली. जलयुक्त शिवार अभियानातून ही कामे करण्यात आल्यामुळे १५०.५१ दशलक्ष घनमीटर पाणीसाठा निर्माण झाला.जलयुक्त शिवार अभियानातून कुंभीटोल्याच्या वहितीखालील क्षेत्रात संरक्षित जलसाठा तर निर्माण झालाच सोबत भूगर्भातील पाण्याची पातळी वाढण्यास मदत झाली. शेतीत गाळ टाकण्यात आल्यामुळे जमिनीची उत्पादन क्षमता देखील वाढली. कुंभीटोल्यात जलयुक्त शिवार अभियानामुळे कृषी समृध्दीचा मार्ग गवसल्याचे शेतकरी अभिमानाने सांगू लागले आहेत.